„Nosisz w sobie las, który odzwierciedla wielkie lasy tego świata”, tymi słowami M. Amos Clifford w książce „Kąpiele leśne. Jak czerpać zdrowie z natury” wprowadza nas w rozumienie kąpieli leśnych.

Opracowane w książce, wspólnie z Associations of Nature and Forest Therapy Guides and Programs (ANFTI, którego Clifford jest założycielem), informacje opisują naturę terapii leśnej, stosowanej w Ameryce Północnej zamiennie z kąpielami leśnymi i shinrin – yoku. Jego zdaniem istnieje jednak subtelna różnica między nimi, która polega na tym, że praktyka terapii leśnej służy określonemu celowi, więc prowadzona być powinna przez wykwalifikowanego przewodnika.

Zgodnie z założeniami Forest  Therapy Institute (FTI) kąpiele leśne, znane w Japonii jako shinrin – yoku i terapia leśna to praktyki polegające na zanurzeniu naszych zmysłów w atmosferze lasu w celu odprężenia i uzyskania pozytywnych korzyści dla zdrowia i dobrego samopoczucia.

Podobnie kąpiele leśne definiuje ANFTI, które określa, że zażywanie kąpieli leśnych polega na zanurzaniu zmysłów w substancji o szczególnych właściwościach – oceanicznej atmosferze obszarów leśnych.

Zdaniem FTI, które oparte jest na niezliczonych badaniach naukowych, kiedy wzmacniamy naszą więź ze światem przyrody, przywracane jest nasze poczucie piękna, zachwytu, podziwu i ciekawości, a nasz mózg i układ nerwowy są uspokojone. Poziom stresu jest obniżony, a układ odpornościowy wzmocniony.

Shinrin – yoku lub forest bathing (kąpiel leśna) to praktyka, która powstała w Japonii w 1982 roku jako część krajowego programu zdrowotnego mającego na celu zmniejszenie poziomu stresu populacji. Nazwa shinrin – yoku wymyślona została przez Tomohide’a Akiyamę, którego ideą było powiązanie unikalnej praktyki łączącej wizyty w lesie z prozdrowotną ekoturystyką.

Kąpiele w lesie to prozdrowotna, salutogenna praktyka łącząca z naturą, która ma na celu poprawę samopoczucia, złagodzenie stresu i zachęcenie do relaksu. U jej podstaw leżą: zasady uważności, zachęcające do otwarcia zmysłów na leśną atmosferę, powolny spacer po lesie, wdychanie leśnego powietrza i wspieranie emocjonalnego połączenia z krajobrazem.

Terapia leśna to kąpiel w lesie stosowana w praktyce jako interwencja oparta na przyrodzie, ukierunkowana na określone problemy ze zdrowiem psychicznym i fizycznym. Uwzględnia szczególne potrzeby osób doświadczających tych trudności i koncentruje się na łagodzeniu cierpienia i naprawianiu spowodowanych przez nie szkód. 

Dr Qing Li, autor „Shinrin – Yoku. Sztuka i teoria kąpieli leśnych”, ekspert w dziedzinie medycyny leśnej, przypomina ideę spopularyzowaną przez amerykańskiego biologa E.O. Wilsona, która mówi, że ludzie odczuwają biologiczną potrzebę kontaktu z przyrodą, którą określa się mianem biofilii, co oznacza „miłość do życia i całego żywego świata”. Twierdzi on, że kochamy przyrodę, bo nauczyliśmy się kochać to, co umożliwiło nam przetrwanie. Bo naturę mamy w genach. Dr Qing Li przypomina, że stanowimy element świata przyrody, a jego rytm wyznacza rytm naszego życia. Kiedy spacerujemy po lesie i doświadczamy go wzrokiem, słuchem, węchem, smakiem i dotykiem, dostrajamy się do cyklu natury. A kiedy osiągniemy harmonię z przyrodą, rozpoczyna się proces zdrowienia.

Jakie korzyści mamy z doświadczania lasu wszystkimi zmysłami?

Już dwie godziny kąpieli leśnej pozwala odpocząć od technologii i zwolnić tempo, odstresuje i odpręży kierując myśli na to, co TU i TERAZ. Badania wskazują, że shinrin – yoku może:

  • obniżyć ciśnienie krwi (lub je znormalizować) i zwiększyć zmienność rytmu zatokowego
  • zredukować poziom stresu, obniża poziom kortyzolu i adrenaliny, wpływa hamująco na układ współczulny, odpowiedzialny za reakcje walki lub ucieczki
  • wywołać stan odprężenia, aktywizuje układ przywspółczulny, odpowiedzialny za odpoczynek i regenerację
  • poprawić stan układu krążenia i układu przemiany materii
  • obniżyć poziom cukru we krwi
  • poprawić zdolności poznawcze, w tym uwagę, koncentrację i pamięć
  • wspomóc chorych na depresję
  • obniżyć poziom niepokoju, przygnębienia, gniewu, zakłopotania
  • poprawić długość i jakość snu
  • osłabić lęk
  • podnieść próg bólu
  • dodać energii, poprawić samopoczucie, zwiększyć zdolność rozwiązywania problemów i kreatywność
  • pobudzić układ immunologiczny poprzez zwiększenie ilość liczby komórek NK (natural killers)
  • zwiększyć produkcję białek przeciwnowotworowych
  • pomóc stracić na wadze.

W obliczu niezwykłości lasu odrzucamy egoizm, zaczynamy myśleć o innych, odczuwamy wdzięczność. Zachwyt nad pięknem i zarazem oczywistą prostotą lasu, przypomina o tym, że jesteśmy częścią czegoś większego niż my sami.

Co takiego ma las, że pomaga w procesie zdrowienia?

To między innymi mikroorganizmy oraz produkty organiczne, którymi nasycone jest leśne powietrze. A czym większa bioróżnorodność lasu, tym większe bogactwo mikrobiotyczne.

  • Fitoncydy, naturalne związki chemiczne, które stanowią element systemu obronnego drzew przed bakteriami, owadami i grzybami. To one uczestniczą w procesie komunikacji między drzewami. Stężenie fitoncydów w powietrzy zależy od typu lasów, temperatury i innych warunków. W naszych drogach oddechowych działają bakteriobójczo i wirusobójczo, wspomagając walkę z infekcjami, wpływają ochronnie na komórki nerwowe, wspomagają pracę mózgu. Głównym rodzajem fitoncydów są terpeny i to właśnie je czujemy, nimi pachnie las. Najwięcej ich produkują drzewa zimozielone – sosny, świerki i inne iglaste.
  • Olejki eteryczne wpływają nie tylko na podniesienie odporności, ale też uczucie relaksu, wspomagając regeneracje po stresie, zwiększając subiektywne uczucie komfortu, odprężenia oraz rewitalizacji i zadowolenia.
  • Bioaerozol, czyli wyjątkowy, specyficzny mikroklimat wytworzony przez przyrodę – bakterie, fragmenty glonów, strzępki grzybów, zarodniki, pyłek, które  czekają na liściach, igłach, pniach, martwym drewnie, w glebie. To wszystko wpływa na układ autoimmunologiczny i nerwowy, pobudzając do działania neurony serotoninergiczne.
  • Mycobacterium vaccae – bakteria glebowa, z którą mamy do czynienie uprawiając ogródek, czy spacerując w lesie, pomaga walczyć z chorobami skóry wynikającymi głównie z autoagresji, wspiera nas w  depresji i stanach wyczerpania. Stymuluje układ immunologiczny, sprawia, że czujemy się szczęśliwsi.

Ponadto:

  • Powietrze, czyste i świeże, za które odpowiadają jony ujemne, których w lesie, przy wodospadzie czy po deszczu, spotkamy najwięcej.
  • Stopień nasłonecznienia, barwy i rozproszenie światła w lesie stanowią ukojenie dla naszych zmęczonych oczu, łagodzą niepokój.
  • Kształty dalekie od uporządkowanych przez człowieka, w tym fraktale (powtarzające się wzory), które dostrzeżesz w paprociach, liściach, wodospadach, chmurach, płatkach śniegu… Piękno fraktali polega na niekończącej się złożoności stworzonej ze stosunkowo prostych chaotycznych elementów. które mają własne wzory. Fraktale zawierają swoje własne wzory wzrostu. Bo może w przyrodzie wcale nie ma przypadków?

Kąpiel w lesie można zrobić samemu, można też z przewodnikiem, dzięki któremu:

  • weźmiesz udział w shinrin – yoku, które prowadzi specjalista – przeszkolony, doświadczony i certyfikowany przez organizację międzynarodową 
  • przejdziesz krok po kroku każdy ważny etap kąpieli leśnej
  • nie będziesz musiał kontrolować czasu i miejsca – on to zrobi za ciebie
  • aktywności, tzw. „zaproszenia”, metody i techniki, które będą ci zaproponowane, są potwierdzone naukowo, bezpieczne i skuteczne
  • otrzymasz wsparcie w sytuacji trudnej emocjonalnie

Co czeka cię z wyszkolonym przewodnikiem? Co czeka cię ze mną?

Proponuję kąpiel leśną zgodnie z japońską sztuką shinrin – yoku opartą na leśnej uważności (forest mindfulness). Wykorzystywać będę techniki wyobrażeniowe, uważności – mindfulness, elementy medytacji, w tym świadomego oddechu oraz relaksacyjne.

Japończycy twierdzą, że w trakcie kąpieli leśnych korzystają z pięciu zmysłów, ja zgodnie z naukami FTI i ANFTI, zaproszę cię do obudzenia ponad to propriocepcji, radaru ciała i czucia wyobrażeniowego. Nie unikam terapii lasem, bo moje wykształcenie i wieloletnie doświadczenie w terapii dzieci jest czymś, od czego nie ucieknę. Podobnie jak od edukacji przyrodniczej, jestem nauczycielką przyrody i biologii. Jestem też certyfikowaną przewodniczką kąpieli leśnych (shinrin yoku) Forest Therapy Institute, i to ten instytut wyznacza standardy mojej działalności. On łączy najnowsze, często przełomowe badania dotyczące lasów i zdrowia ludzi z międzynarodowymi praktykami łączenia przyrody, nauki i tradycji charakterystycznych dla danego kraju.

FTI opracowało unikalny model 5 × 5, który opiera się na badaniach przeprowadzonych z udziałem 121 praktyków terapii leśnej, naukowców, zarządców gruntów i pracowników służby zdrowia z 28 krajów, dotyczących podstawowych umiejętności, wiedzy i doświadczenia niezbędnych do bycia przewodnikiem na światowym poziomie. Zgodnie z tym modelem pracuję. Przeszkolono w nim już ponad 300 osób na całym świecie, w tym w Argentynie, Australii, Kanadzie, Chile, Chinach, Kostaryce, Chorwacji, Danii, Anglii, Finlandii, Francji, Węgrzech, Włoszech, Irlandii, Litwie, Holandii, Norwegii, Polsce, Portugalii, Szkocji, Serbii, Słowacji, Słowenii, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii, Turcji, Urugwaju i USA. Kodeks etyczny i standardy zawodowe FTI mają fundamentalne znaczenie i są niezbędne do prowadzenia praktyki poprzez promowanie najwyższych standardów etyki, edukacji i doskonalenia zawodowego.

Chcesz wiedzieć więcej?

FOREST THERAPY INSTITUTE

www.forest-therapy.pl

  • Amos Clifford „Kąpiele leśne. Jak czerpać zdrowie z natury”, Wydawnictwo KOBIECE, Białystok 2018
  • Peter Wohlleben „Nieznane więzi natury”, Wydawnictwo JAK, Kraków 2017
  • Peter Wohlleben „Sekretne życie drzew”, Wydawnictwo JAK, Kraków 2016
  • Ewa Palamer – Kabacińska, Agnieszka Leśny, „Edukacja przygodą. Outdoor i Adventure Education w Polsce: teoria, przykłady, konteksty”, Fundacja Pracownia Nauki i Przygody, Warszawa 2012
  • Dr Qing Li „Shinrin – yoku. Sztuka i teoria kąpieli leśnych. Jak dzięki drzewom stać się szczęśliwszym i zdrowszym”, Insignis, Kraków 2018
  • Hanna Będkowska „Zielone lekcje”, Oficyna Wydawnicza FOREST
  • John Teasdale, Mark Williams, Zindel Segal „Praktyka uważności. Ośmiotygodniowy program ćwiczeń pozwalający uwolnić się od depresji i napięcia emocjonalnego”, Wydawnictwo UJ, Kraków 2014
  • Christine A. Padesky, Dannis Greenberger „Umysł ponad nastrojem. Zmień nastrój poprzez zmianę sposobu myślenia”, Wydawnictwo UJ, Kraków 2017

„Można leżeć na moście i patrzeć, jak przepływa pod nim woda. Albo biegać i brodzić w czerwonych botach po mokradłach. Albo zwinąć się w kłębek i przysłuchiwać się, jak deszcz pada na dach. Bardzo jest łatwo miło spędzać czas”

Tove Jansson „Dolina Muminków w listopadzie”